Hendrik (Henk) van Buul

Hendrik van Buul werd geboren te Dordrecht op 18 maart 1920 en overleed te Zandvoort op 11 december 1985. Hij werd begraven op de Algemene Begraafplaats De Essenhof te Dordrecht. Hij was een zoon uit het op 23 augustus 1915 in Dordrecht gesloten huwelijk van Hendrik van Buul, boekhouder, (Dordrecht 21 augustus 1888-Dordrecht 4 juli 1950) en Diderika Wilhelmina Kȗpper (Dordrecht 7 april 1881-Dordrecht 2 januari 1967).

Op 8 april 1942 trad hij te Dordrecht in het huwelijk met Niesje Pluijmert (Dordrecht 27 juni 1921-Dordrecht 2 oktober 2015). Zij was de dochter van Pieter Pluijmert, slager, (Dordrecht 18 november 1891-Dordrecht 12 november 1937) en Niesje Roozendaal (Dordrecht 10 mei 1893-Dordrecht 20 november 1982). Uit het huwelijk van Henk van Buul en Niesje Pluijmert twee dochters:
- Didi (Dordrecht 29 december 1952)
- Mieke (Dordrecht 6 februari 1954)

Henk van Buul was onder meer werkzaam als instrumentmaker en vertegenwoordiger. Zijn betekenis voor Dordrecht is gelegen in zijn activiteiten als vooraanstaand amateur jazzpianist, oprichter, voorzitter en erevoorzitter van de Dordtse Jazz Societeit (DJS) die tot op heden actief is. Zijn pianotrio vormde decennialang het huisorkest van deze sociëteit. Van Buul was alom bekend, trad op in het hele land en won meerdere prijzen. Hij was een bekwaam pianist die al zeer jong leidinggaf aan een eigen muziekgezelschap.

Na de lagere school volgde hij twee jaar MULO en vervolgens de opleiding Elektrotechniek aan de Dordtse Ambachtsschool aan de Reeweg Oost. Hij behaalde het diploma op 1 maart 1939. Hierna volgde hij in Leiden tot 1 maart 1941 een opleiding tot instrumentmaker aan de Leidse Instrumentmakers School, destijds verbonden aan het Kamerlingh Onnes Laboratorium van de Rijksuniversiteit Leiden en thans een zelfstandige MBO-opleiding.

Van Buul speelde al jong verdienstelijk piano en was vooral geïnteresseerd in jazz. Jazz was zijn met passie beoefende hobby. Hij ontwikkelde zich tot een uitstekend en gewaardeerd jazzpianist. De Dordrechtsche Courant  van 18 april 1935 gaf een verslag van het eerste optreden van de toen vijftienjarige Henk van Buul met zijn trio The Melody Aces. De krant vermeldde “…dat oude, wijze en bedaagde lieden hun al dan niet gladde hoofden schudden over zoveel moderne Jazz-brutaliteit”. Hij bewonderde onder anderen muzikanten als pianist, orkestleider en componist Duke Ellington (1899-1974) en pianist en componist Errol Garner (1921-1977).

In de winter van 1936 richtten de latere dichter C. (Kees) Buddingh’ (1918-1985) met zijn vriend, journalist Anthony (Tonnie) Bosman (1917-1966) een Dordtse afdeling op van de Nederlandse Jazz Liga. Daarvoor bleek in Dordrecht veel belangstelling te bestaan. In een zaal in gebouw Americain, de huidige openbare bibliotheek aan de Groenmarkt, organiseerden Buddingh’ en Bosman regelmatig muziekavonden, de zogenaamde ‘Harlem Swing Nights’ alsook lezingen over jazzmuziek. De Dordtse jazzliefhebbers, waaronder Van Buul, ontmoetten elkaar ook in platenwinkel van muziekhandel Spiering op de Voorstraat, waar zij urenlang platen konden draaien zonder verplicht te zijn iets te kopen.

Van Buul werd al jong (1938) lid van de NSB, een Nederlandse nazi-gezinde politieke partij. Hij zou lid blijven tot juni 1944. Zijn latere echtgenote was eveneens lid. Van Buul meldde zich in 1941 vrijwillig om als instrumentmaker in Kiel in de Duitse oorlogsindustrie te werken. Ook volgde hij in Duitsland een SS-sportopleiding. Na de bevrijding werd hij op 12 mei 1945 door de Politieke Opsporingsdienst gearresteerd. Hij werd ingesloten in de Benthienkazerne aan de Buiten Walevest en vervolgens in bewaringskampen te Hellevoetsluis en te Scheveningen. Op 2 juli 1946 werd hij door het Dordtse Tribunaal Bijzondere Rechtspleging onder voorzitterschap van mr. J. (Jaap) A.W. Burger (1904-1986) schuldig bevonden aan de drie hem tenlastegelegde feiten: actieve hulp aan de vijand door drie jaar vrijwillig voor de Duitsers te werken, langdurig lidmaatschap van de NSB, en het in Duitsland gevolgd hebben van een SS-sportopleiding. Het vonnis van het tribunaal was mild en men hield ook rekening met de maanden die hij in detentie was gehouden. Hij werd veroordeeld tot verbeurdverklaring van wat geld en enkele goederen.

Na de oorlog werkte Van Buul onder meer als vertegenwoordiger van de firma Hoekloos, een bedrijf dat industriële en medische gassen verkocht. Zijn muzikale ontwikkeling kwam nu goed op gang. Op 30 april 1947 blies Van Buul de Dordtse jazzscene nieuw leven in door de Dordtse Jazz Societeit (DJS) op te richten. Hij was daar lange tijd als voorzitter en muzikant de drijvende kracht achter. De Dordtse Jazz Societeit was de opvolger van de vooroorlogse Dordtse afdeling van de Nederlandse Jazz Liga. Aanvankelijk werden om de drie weken muziekavonden georganiseerd waar jazzmuziek ten gehore werd gebracht. Dat gebeurde in een zaaltje van toenmalig café-restaurant Paviljoen op de hoek van de Dubbeldamseweg en de Toulonselaan. Henk van Buul trad er op, maar ook vele jazzmusici uit heel Nederland. Het huidige Jazzpodium DJS is gevestigd aan het Grotekerksplein 1. De geschiedenis van de Dordtse Jazz Sociëteit is nauw verweven met de loopbaan van Henk van Buul als muzikant.

Het pianotrio Henk van Buul and his Rhythm (piano, bas en drums) werd het huisensemble van de sociëteit. Met zijn trio was hij een veelgevraagde gast in jazzclubs in het hele land. Ook trad hij op bij bals of zorgde voor achtergrondmuziek bij grote diners. Lustra werden door de DJS bijna altijd uitbundig gevierd. Ter gelegenheid van het 15-jarig bestaan in 1962 bijvoorbeeld werd een groot jubileumbal georganiseerd, onder meer opgeluisterd door het befaamde trio van Pim Jacobs (1934-1996) met zangeres Rita Reys (1924-2013), de ‘first lady of jazz’.

In 1965 vierde Van Buul zijn 30-jarig jubileum als pianist en het bestuur van de DJS benoemde hem bij monde van toenmalig voorzitter en saxofonist Arie van ’t Hoff (1935) tot erevoorzitter. Bij die gelegenheid werd een eerste grammofoonplaat van Henk van Buul met zijn trio uitgebracht op het label Polydor (S 1163), met de bekende nummers Lulu’s back in Town en Swanee River. Het eerste exemplaar werd hem in muziekhandel Spiering uitgereikt door pianist Pim Jacobs.

Van Buul trad meermaals op in het Kurhaus, meestal met zijn trio, maar ook met andere ensembles, zoals de bekende band De Dixieland Seven. Hij was ook meerdere keren op de radio te beluisteren. Soms combineerde hij zijn muziek met optredens van dichters en schrijvers. Hij trad bijvoorbeeld op met tekstdichter en copywriter Herman Pieter de Boer (1928-2014) en met de Dordtse dichter en schrijver C. Buddingh’. Die combinatie van jazz met gesproken woord werd door velen gewaardeerd. Hij speelde op vele grote festivals zoals op Jazz at the Flevo, een jaarlijks muziekfestival gehouden tussen 1978 en 2012, gehouden in Dronten, Lelystad en Emmeloord, waar zowel binnen- als buitenlandse bekende professionele jazzmuzikanten alsook bekwame amateurs optraden. Vanaf 1954 organiseerde omroepvereniging AVRO de AVRO-Jazzcompetitie waar Van Buul en zijn trio meerdere eerste en tweede prijzen wonnen. Ook aan het bekende Loosdrecht Jazz Concours dat voor het eerst gehouden werd in 1958, nam Van Buul meermaals deel.

Het trio Henk van Buul and his Rhythm bleef tot aan zijn afscheid op 15 december 1984 het huisorkest van de DJS. Talloze collega’s, leden en oud-leden van de DJS waren bij zijn afscheid aanwezig. Zijn trio heeft soms verschillende samenstellingen gekend, maar steeds met Henk van Buul aan de piano. Bassist was Duc de Leeuw. De drums werden bespeeld door Willem Jan van Vollenhoven en later door Hidde Westra. Een jaar na zijn afscheid overleed Henk van Buul.

Geluidsopnames

Henk van Buul and his Rhythm, Lulu’s back in town, Swanee River (Polydor S1163).
Regionaal Archief Dordrecht, Geluidscollectie 830-1 en 830-2.

Bronnen en literatuur

www.muziekpodiumdjs.nl/geschiedenis
www.jazzhelden.nl/action/front/history
http://www.jazzarchief.nl/
Regionaal Archief Dordrecht, toegang 738, Stichting Dordtse Jazz Societeit.
Nationaal Archief, A:2.09.09, Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging, inv.nr. 88319 (PRA Dordrecht) en nr. 33177 (Tribunaal Dordrecht).
N. Veldhorst, Het culturele leven, in: P. Kooy en V. Sleebe, Geschiedenis van Dordrecht van 1813 tot 2000. (Hilversum 2000).

Auteur

Roel Leentvaar (januari 2020)