Willem Schippers

Willem Schippers werd geboren op 4 april 1867 in Groote Lindt, een dorp in de Zwijndrechtse Waard dat in 1881 in Zwijndrecht is opgegaan. Op 28 april van dat jaar werd hij in de Nederlandse Hervormde Develkerk gedoopt. Zijn ouders waren de timmerman, herbergier en brievengaarder Hendrik Schippers (Rijsoord bij Ridderkerk 5 mei 1818-Zwijndrecht 9 april 1893) en Gaberdina Wagener (Barendrecht 11 maart 1824-Zwijndrecht 7 maart 1884). Hendriks vader en grootvader waren dorpsonderwijzer in Ridderkerk; de familie Wagener was afkomstig uit Duitsland. Hendrik en Gaberdina trouwden op 25 mei 1848 en verhuisden na hun huwelijk naar Groote Lindt waar zij tien kinderen kregen, waarvan Jakob (1852-1876), Kornelia (1857-1924), Johan Hendrik (1860-1948}, Adriana (1863-1935) en jongste zoon Willem de volwassen leeftijd bereikten.

Willem huwde te Dordrecht op 13 mei 1891 Maria van Schelt (Dordrecht 25 december 1872-Dordrecht 5 februari 1940), dochter van Zegert van Schelt, houtzaagmolenaar van De Kalkoor, en Maria Vermeij. Het echtpaar kreeg zeven kinderen:
- Hendrik (Dubbeldam 1892-Zwijndrecht 1894)
- Zegert (geboren en overleden Dubbeldam 1893)
- Maria (Zwijndrecht 1894-Dordrecht 1988)
- Gaberdina (Dubbeldam 1895-Dordrecht 1965)
- Hendrika (geboren en overleden Dubbeldam 1898)
- Hendrika (Dubbeldam 1899-Dordrecht 1985)
- Hendrik (Dordrecht 1911-Dordrecht 1991).
Willem stierf op 11 juni 1954 op 87-jarige leeftijd en werd vier dagen later op de Algemene Begraafplaats te Dordrecht ter ruste gelegd.

Willem Schippers was vanaf zijn veertiende tot zijn zevenenzestigste werkzaam in de metaalsector. Aanvankelijk als smidsjongen, daarna in een machinefabriek en ten slotte ruim 46 jaar als metaaldraaier bij Penn & Bauduin. Als ontspanning maar zeker ook als een welkome bijverdienste schreef hij in zijn vrije tijd christelijke volksromans. De eenvoudige werkman met alleen lagere school produceerde tussen 1907 en 1954 liefst 47 boeken die nog altijd verzameld, gelezen en herdrukt worden en miljoenen leesplezier hebben verschaft. Met een geschatte oplage van een kleine miljoen exemplaren is Schippers waarschijnlijk zelfs de best gelezen Dordtse auteur ooit.

Schippers werd geboren en groeide op in een huis aan de Lindtsedijk met aan de voorzijde de uitgestrekte grienden en gorzen langs de Oude Maas, daar waar nu industrieterrein Groote Lindt ligt, en aan de andere kant weiden en akkers, de kronkelende Devel en de dorpsschool, kerk en pastorie. Een ideale omgeving voor een ondernemende jongen. Tijdens zijn schooltijd maakte hij een traumatische gebeurtenis mee. Oudste broer Jakob, timmerman van beroep maar in de winter uitgevroren, zakte op 10 januari 1876 op de Devel door het ijs en verdronk jammerlijk toen hij op de schaats de post voor zijn vader bezorgde.

Op de lagere school was hij geen sterke leerling. Alleen in het schrijven van opstellen blonk hij uit. Op veertienjarige leeftijd ging hij in de leer bij een bevriende smid in Maasdam, waar hij van maandagmorgen tot zaterdagmiddag verbleef. Na anderhalf jaar verruilde hij de smidshamer voor de draaibank in een fabriek waar reparaties aan baggermolens, zandzuigers en stoomboten van de aannemersfirma Steenenkamer werden uitgevoerd. Hier kon hij de verleiding niet weerstaan van een bevriende schipper een buks te kopen en in de grienden te gaan stropen. Het werd hem bijna fataal. De opkomende vloed overviel hem maar op het laatste moment werd hij door een oude griendwerker gered. Hij besefte toen naar eigen zeggen dat God zijn levensdraad nog niet wilde afsnijden. maar hem een les wilde leren die hij nooit meer zou vergeten.

In de Zwijndrechtse machinefabriek kwam hij in aanraking met collega’s die er een lichtzinniger levensbeschouwing op na hielden. Werknemers uit Dordrecht hoorde hij er over de opkomst van het socialisme en de sociale onrust in de grote stad praten. En een door standsverschil onbeantwoorde liefde van de dochter van een herenboer was er mede de oorzaak van dat Schippers zich tijdelijk, tot aan zijn huwelijk, van de kerk afkeerde.

In 1887 ging Steenenkamer failliet en bezorgde Bartus Erkelens, getrouwd met zijn oudste zus Kornelia, hem een baan als metaalbewerker bij de ijzergieterij van Penn & Bauduin. Door de weeks logeerde hij bij het echtpaar Erkelens en in de weekenden ging hij terug naar het ouderlijk huis, voor zover hij tenminste niet voor verafgelegen klussen wekenlang van huis was. Op 13 mei 1891 trouwde hij Maria van Schelt. Het paar vestigde zich in de Glazenstraat in de gemeente Dubbeldam, dicht bij het kerkje van de evangelisatie De Mijl. Bij deze Nederlandse Hervormde Gemeente van rechts-confessionele signatuur sloot het echtpaar zich aan, hoewel Maria ook wel diensten van de Oud-Gereformeerde Gemeente en Gereformeerde Gemeente bijwoonde.

Na tijdelijk weer in het ouderlijk huis in Groote Lindt te hebben gewoond, betrok Willem in juli 1894 een pand aan de ’s-Gravendeelsedijk waar Maria een kruidenierswinkeltje opende en ook een slijtvergunning verkreeg. Als gevolg van stadsuitbreiding moest dit pand wijken, waarna Schippers naar een ontwerp van Bartus Erkelens een nieuw huis liet bouwen aan de Zuidendijk, dat na een grenswijziging per 1 januari 1903 tot de gemeente Dordrecht ging behoren. Later werd naast het huis een zondagsschool van de Gereformeerde Kerk gebouwd. En hoewel Schippers Nederlands Hervormd was en bleef, werd hij ook daar medewerker. Na 47 jaar bij Penn & Bauduin te hebben gewerkt, werd hij in 1934 onder toekenning van een klein pensioentje gepensioneerd.

In het huis aan de Zuidendijk 21 (later 17) met voorin de kruidenierswinkel van Maria, een in de dijk uitgegraven knutselwerkplaats en een grote moes- en bloementuin, zou Schippers liefst 47 boeken schrijven. ’s Zomers boven in de slaapkamer en ’s winters beneden in de verwarmde huiskamer aan de tafel met het gezin om hem heen. Elke avond schreef hij vier blaadjes van zijn schrift vol. Desnoods stopte hij midden in een zin. De opzet noteerde hij in een klein zakboekje. De stof voor zijn boeken putte hij uit zijn herinneringen, zijn jeugdbelevenissen in Groote Lindt en de verhalen die de Maasdamse jeugd in de smederij en zijn collega’s in Steenenkamer en bij Penn & Bauduin vertelden. Voor zijn stichtelijke streekromans oriënteerde hij zich ter plaatse en voerde hij gesprekken met dorpsgenoten, voor de historische romans voerde de belezen auteur onderzoek uit in archieven ter plaatse. Zijn jaarlijkse vakantie in Katwijk leverde materiaal voor boeken over de zeevaart, zoals Mannen van de zee en Een zeemansvrouw.

Schippers debuteerde in 1907 met het sterk autobiografische De strooper, een van de drie verhalen die hij ter beoordeling naar uitgeverij Callenbach in Nijkerk stuurde. Het jaar daarop volgde De vondeling en in 1909 verscheen Het uilennest, dat zich in de omgeving van Zwijndrecht afspeelt en een van zijn bekendste werken werd. De honoraria van deze romans bedroegen respectievelijk fl. 7,70, fl. 150 en fl. 225; voor een fabrieksarbeider uit die tijd een aardige bijverdienste. Vanaf 1916 fungeerden Voorhoeve in Den Haag, La Rivière en Voorhoeve in Zwolle en Van der Wal in Bruinisse als uitgevers. De vele herdrukken verschenen vanaf 1961 meest bij de firma Groen te Leiden. Als de herdrukken na 1980 goeddeels stoppen en de vraag desondanks aanhoudt, ontstaat er een levendige handel en heeft elk zichzelf respecterende antiquariaat wel een rijtje ‘Schippertjes’ in voorraad. De vraag is zelfs zo groot, dat uitgeverij de Ramshoorn in 2008 een heruitgave van Schippers complete oeuvre aandurft in uniform gebonden deeltjes, geïllustreerd door Rino Visser, waarbij de tekst in overleg met de erven Schippers voorzichtig gemoderniseerd is zonder aan de stijl van de auteur afbreuk te doen. In 2016 is de serie compleet.

Schippers is vaak verweten geen literatuur te schrijven. Zijn verweer was dat dat ook helemaal niet zijn bedoeling was. ‘Ik weet zelf veel te goed dat ik daartoe absoluut niet in staat ben. Er is echter een groot deel van ons volk, dat niet in de eerste plaats vraagt naar kunst, vorm, stijl, maar naar werkelijkheid. Die belang stellen in de lotgevallen van mensen van gelijke beweging als zijzelf. En daarnaar heb ik steeds gestreefd. Wat ik in mijn boeken verwerkte zijn levenservaringen, gebeurtenissen die ik zelf beleefde of uit de mond van anderen hoorde’. Schippers geeft in zijn boeken de boodschap dat het dienen van God het hoogste goed is. En met degene die tot inkeer komt, komt het bijna altijd weer goed. Maar hij preekt niet. De boodschap ligt in de verhalen besloten.

Publicaties

Schippers schreef 46 romans waarvan één, Op de keien, onder pseudoniem Labor. Dit boek uit 1922 gaat over een staking bij Penn & Bauduin waar hij principieel op tegen was maar uit solidariteit met zijn kameraden toch aan deelnam. Als 47ste en laatste boek verscheen in 1956, anderhalf jaar na het overlijden van de auteur, Herinneringen (met een voorwoord van zoon Henk) waardoor we, met zijn soms sterk autobiografische boeken als De strooper en Frans Wikkers, een goed beeld hebben van zijn leven. Het uilennest en Vaders jongen (volgens de auteur zelf zijn beste boek) werden in het Duits vertaald. Een overzicht van zijn oeuvre inclusief recensies is opgenomen in Willem Schippers (1867-1954). Een leven tussen pen en smidshamer en op de website AchterDeRug.

Vernoeming

In Zwijndrecht is in de wijk Nederhoven sinds 1975 een Willem Schippersweg. In Dordrecht, waar de auteur toch al zijn boeken schreef, is niets wat aan deze succesvolle schrijver herinnert.

Bronnen en literatuur

RAD: Documentatieverzameling, toegang 568, Literaire Documentatie; Doop-, trouw- en begraafboeken van Zwijndrecht, Heer Oudelandsambacht, Groote Lindt en Meerdervoort, toegang 506; Burgerlijke Stand en Bevolking van Zwijndrecht, toegang 627; Burgerlijke Stand en Bevolking van Groote Lindt, toegang 631; Burgerlijke Stand en Bevolking van Dubbeldam, toegang 257.
Stadsarchief Rotterdam: Archieven van de ambachten en gemeenten Ridderkerk, Rijsoord en Strevelshoek, toegang 1270.
W. Schippers, Frans Wikkers (’s-Gravenhage 1942¹).
W. Schippers, Herinneringen (Leiden 1955¹).|
A., C.D. en S.A.C. Hoogendijk, Willem Schippers (1867-1954). Een leven tussen pen en smidshamer (Kampen 1998).
J. Bouman, W. Schippers: 700.000 boeken en nog onbekend, in: Dordt eigen-aardig, AD De Dordtenaar, 23 mei 2006.
R. Strijbos, AchterDeRug (website met overzicht en afbeeldingen van alle uitgaven van W. Schippers https://achterderug.nl/pageauteurs_zsb.php?id=Schippers&id2=W.&id3=&id4)

Auteur

Jan Alleblas (januari 2021)